Khám phá hương vị rượu whisky vùng Lowland

Vùng Lowland nổi tiếng với các dòng Single malt whisky nhẹ nhàng, mang hương cỏ và thanh thoát. Đây cũng là khu vực sản xuất whisky với sản lượng lớn nhất Scotland, nhưng phần lớn trong số đó dành cho Blended whisky danh tiếng, trong khi Single malt chỉ chiếm một phần nhỏ.

Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, Lowland đã chứng kiến sự xuất hiện của nhiều nhà máy chưng cất mới, tập trung vào sản xuất Single malt whisky. Những nhà máy này mang đến sự đa dạng về phong cách, với hương vị phức hợp và độc đáo. 

Lịch sử sản xuất rượu Whisky Lowland 

Từ hàng thế kỉ trước, khi các vùng sản xuất rượu Scotland chưa được luật pháp quy định, Highland Line kéo dài từ Firth of Clyde ở phía tây đến Firth of Tây ở phía đông được thiết lập thông qua Đạo luật Wash năm 1784. Đạo luật này áp dụng mức thuế khác nhau đối với hoạt động chưng cất ở vùng Highland và Vùng Lowland. Mặc dù mục tiêu là hạn chế việc chưng cất rượu bất hợp pháp ở phía bắc, trên thực tế, nó lại thúc đẩy các hoạt động ngầm ở khu vực này. Khi ngành công nghiệp rượu whisky dần phát triển, hai khu vực bắt đầu định hình theo những phong cách rượu khác nhau. 

Ở Lowland, vị trí gần các trung tâm kinh tế như Glasgow và Edinburgh, cùng mạng lưới đường bộ và đường sắt, đã tạo điều kiện cho các nhà máy chưng cất tiếp cận thị trường toàn cầu. Các nhà máy tại đây nhanh chóng mở rộng quy mô để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Tuy nhiên, điều trớ trêu là sản xuất hàng loạt lại trở thành “con dao hai lưỡi” đối với Single malt whisky của Lowlands. Vào thế kỷ 18, khu vực này bị mang tiếng xấu do một số nhà sản xuất phát hành những dòng rượu chất lượng thấp. Đạo luật Thuế tiêu thụ đặc biệt năm 1823, đánh dấu sự khởi đầu của ngành công nghiệp rượu whisky Scotch hiện đại, đã giúp hợp lý hóa sản xuất tại Lowland và nhiều nhà máy chưng cất đã đặt nền móng cho vùng này. 

Tuy nhiên, Whisky Lowland không tránh khỏi những thách thức vào cuối thế kỉ 19, khi Blended whisky ngày càng phổ biến. Những khó khăn này ngày càng trầm trọng hơn khi việc tăng thuế, Cuộc thế Chiến và Lệnh cấm rượu Ở Hoa kỳ, khiến nhiều nhà máy buộc phải đóng cửa hoặc chuyển sang sản xuất ngũ cốc, chủ yếu phục vụ cho các dòng Blended whisky ở Highland và Islay.

Dù gặp nhiều khó khăn nhưng một số nhà máy chưng cất Lowland vẫn kiên trì duy trì sản xuất. Họ tiếp tục sản xuất những loại Single malt whisky nhẹ nhàng với nốt hương cỏ và dễ uống - phong cách đặc trưng của vùng này. Trong nhiều thập kỷ, số lượng các nhà máy còn hoạt động rất ít, nhưng gần đây, Lowland đã chứng kiến một sự bùng nổ nhỏ trong sản xuất rượu mạch nha đơn cất.

Những nhà máy chưng cất ngũ cốc xuất hiện ở vùng Lowland 

Vào thế kỷ 19, sự xuất hiện của các nhà máy chưng cất Column still đã tạo nên một cuộc cách mạng trong ngành công nghiệp rượu Scotland. Với hê thống chưng cất liên tục, các nhà sản xuất ngũ cốc nhẹ và rẻ tiền được làm từ ngô, lúa mì hoặc các loại ngũ khác khác, thay vì sử dụng mạch nha lúa mạch đắt đỏ. Những loại Grain whisky này khi kết hợp với các loại Single malt whisky tạo nên các dòng Blended whisky đồng nhất, có giá cả phải chăng và dễ tiếp cận. 

Lowland với mạng lưới đường bộ và đường sắt phát triển, cùng nguồn cung cấp nhiên liệu và ngũ cốc dồi dào, nhanh chóng trở thành trung tâm của các nhà máy chưng cất rượu whisky ngũ cốc. Ngày nay, vùng này là nơi hoạt động của sáu nhà máy chưng cất ngũ cốc lớn: Cameronbridge, Girvan, North British, Invergordon, Strathclyde và Starlaw.

Trong thế kỷ 19, khi các nhà máy chưng cất mạch nha ở vùng Highland và các Island bùng nổ, Lowlands đã tập trung sản xuất rượu Grain whisky trên quy mô công nghiệp để phục vụ cho Blended whisky đang được ưa chuộng. Tuy nhiên, đến giữa thế kỷ 20, sản xuất Single Malt whisky ở Lowland giảm đáng kể. Đến những năm 1990, chỉ còn lại hai nhà máy sản xuất Single malt whisky: Auchentoshan (phía tây bắc Glasgow) và Glenkinchie (phía đông Edinburgh). Dù vậy, thế kỷ 21 đã chứng kiến sự phục hưng của Single malt whisky. Các nhà máy chưng cất từng bị đóng cửa như Bladnoch và Rosebank đã hoạt động trở lại, và hơn 10 nhà máy mới đã ra đời. 

Các nhà sản xuất ở Lowlands vẫn giữ vững truyền thống với những dòng whisky thanh lịch, nhẹ nhàng, có mùi cỏ - phong cách đặc trưng của vùng này. Đồng thời, các nhà máy mới cũng mang đến những dòng whisky đậm đà cùng hương vị khói than bùn mạnh mẽ. 

Các nhà máy chưng cất Lowland 

1. Auchentosan 

Auchentoshan, được thành lập vào năm 1817 - đây là một trong những nhà máy chưng cất lâu đời nhất của Lowlands, nổi tiếng với chưng cất ba lần độc đáo. Kết hợp cùng quá trình lên men ngắn, phương pháp này tạo ra loại rượu nhẹ nhàng với hương cam quýt đậm đà và đặc tính ngũ cốc tinh tế. Nhà máy nổi bật với hai loại rượu whisky, Auchentoshan Three Wood - đây là một trong những dòng sản phẩm phổ biến nhất của nhà máy, được ủ trong sự kết hợp tinh tế giữa thùng gỗ sồi Bourbon và Sherry. Chai whisky này mang đến hương hoa tinh tế như cánh hoa hồng và hoa anh đào, cùng vị ngọt đậm của kẹo mềm vani và cà phê ngọt. Auchentoshan 18 năm tuổi, loại đóng chai này thể hiện rõ rệt sự phát triển hương vị phức hợp qua thời gian ủ lâu dài. Gỗ sồi mang đến vị cay râm ran của gừng và gia vị cùng hương cam quýt đậm đà. 

2. Ailsa Bay

Được thành lập vào năm 2007, nằm trong khuôn viên của nhà máy chưng cất Grain whisky Girvan, Ailsa Bay ra đời nhằm sản xuất đa dạng phong cách rượu whisky. Điều này đáp ứng nhu cầu cho dòng Blended whisky của William Grant & Sons, đồng thời giảm áp lực sản xuất lên các kho Single malt whisky danh tiếng như Balvenie và Glenfiddich.

Kể từ khi ra mắt, một số dòng whisky Ailsa Bay Single malt mang đậm chất hương vị khói than bùn với nốt hương bưởi và vị béo ngậy của gỗ sồi Mỹ. 

3. Bladnoch

Nhà máy chưng cất Bladnoch, được thành lập vào năm 1817 ở Dumfries và Galloway với lịch sử đầy biến động trong thế kỷ 20, với nhiều lần đóng cửa do những thay đổi trong ngành whisky. Vào những năm 1990, dưới quyền sở hữu của United Distillers (nay là Diageo), Bladnoch sản xuất Single malt whisky 10 năm trong bộ sưu tập Flora & Fauna. Loại whisky hiếm này nổi bật với hương vỏ chanh, cỏ khô tươi, thảo mộc nhẹ và vị ngọt như mật ong - đặc trưng của phong cách Lowland.

Năm 2015, doanh nhân người Úc David Prior mua lại Bladnoch, hồi sinh hoạt động sản xuất sau một thời gian dài đóng cửa. Đến năm 2024, nhà máy ra mắt loạt mạch nha đơn cất mới, trong đó nổi bật là Bladnoch 13 năm. Loại whisky này được ủ hoàn toàn trong gỗ sồi Mỹ, mang hương trà nhài, ngũ cốc ngọt, hoa khô, và tinh dầu cam quýt, thể hiện rõ nét phong cách cổ điển của Lowlands.

4. Glenkinchie

Được thành lập vào năm 1825, nổi tiếng với các loại whisky nhẹ nhàng và dễ uống, ban đầu được sử dụng cho các dòng Blended whisky như Haig's Dimple và Dewar's. Trước 1988, rất ít chai Single malt whisky của Glenkinchie được sản xuất. 

Dù những chai Single malt whisky của Glenkinchie vẫn khá hiếm, dòng Distiller’s Edition, được ủ trong thùng Sherry, mang đến hương vị phong phú hơn. Đặc biệt, chai Glenkinchie 27 Special Releases 2023 với hương trái cây vườn đậm đà và hoa cỏ cùng chất vị tinh tế. 

5. Rosebank 

Được thành lập năm 1840, nổi tiến với rượu whisky được chưng cất ba lần, góp phần tạo nên nét đặc trưng của whisky Lowland. Trong thế kỉ 20, rượu whisky của Rosebanl được các nhà pha chế săn đón và từ những năm 1970, nó bắt đầu được đóng chai như một mạch nha đơn cất. 

Năm 1993, nhà máy đóng cửa do chi phí cải tạo tăng cao và nhu cầu giảm. Sau đó, các tòa nhà bị phá dỡ, thiết bị bị mất mát, và Rosebank dường như biến mất mãi mãi. Nhưng huyền thoại Rosebank sống lại nhờ những chai Single malt whisky cũ, mang hương cam quýt và hoa thanh lịch, được phát hành trong Diageo Special Releases. Các dòng sản phẩm như Rosebank Roses từ Elixir Distillers và những chai đóng cũ đã thu hút sự chú ý của người yêu whisky toàn cầu, thường được bán đấu giá với giá cao.

Năm 2017, Ian Macleod Distillers tuyên bố kế hoạch xây dựng lại Rosebank và tái khởi động sản xuất.

6. Daftmill

Năm 2003, hai anh em Francis và Ian Cuthbert bắt tay cải tạo những tòa nhà cũ tại trang trại gia đình, biến chúng thành một nhà chưng cất whisky nhỏ. Đợt đóng chai đầu tiên vào năm 2018 đã giới thiệu với thế giới một loại whisky đặc biệt, mang hương vị đặc trưng của Daftmill: hương trái cây vườn ngọt ngào, tinh dầu chanh, và ngũ cốc tươi, kết hợp với thảo mộc phức hợp. 

Từ đó, mỗi phiên bản mạch nha đơn cất của Daftmill đều được săn lùng ráo riết. Với sản lượng khiêm tốn chỉ khoảng 100 thùng mỗi năm, đây là nhà máy chưng cất nhỏ nhất ở Lowlands. Tuy nhiên, sự tỉ mỉ và chất lượng vượt trội đã giúp Daftmill trở thành một biểu tượng quyến rũ, được những người đam mê whisky đánh giá cao.