Grand Cru là một thuật ngữ phân loại rượu vang theo vùng, dành riêng cho những nhà máy rượu hoặc vườn nho danh giá, nổi tiếng với việc sản xuất các loại rượu vang có chất lượng xuất sắc. Theo thời gian, khái niệm này đã dần mở rộng và mang những ý nghĩa khác nhau tùy theo từng vùng rượu của Pháp, dẫn đến nhiều hiểu lầm về ý nghĩa thực sự của nó. Đến nay, sự khác biệt giữa định nghĩa Grand Cru tại Bordeaux và Burgundy vẫn rất rõ ràng, phản ánh những tiêu chuẩn và triết lý phân hạng riêng biệt của mỗi vùng.
Nguồn gốc phân hạng Grand Cru
Hơn 2000 năm trước, khi Đế chế La Mã đã bắt đầu phân loại các vườn nho dựa trên chất lượng nho thu hoạch được. Những ghi chép lịch sử cho thấy người La Mã đã sớm nhận ra tầm quan trọng của việc đánh giá chất lượng rượu vang theo nguồn gốc của vườn nho.
Đến thời Trung Cổ, vùng Burgundy đã bắt đầu sử dụng khái niệm Grand Cru để phân biệt những vườn nho danh giá nhất. Tuy nhiên, hệ thống này vẫn chưa được chuẩn hóa chính thức. Điều thú vị là, mặc dù Burgundy có thể đã đi tiên phong trong việc phân loại chất lượng rượu, nhưng Bordeaux mới là vùng đầu tiên chính thức hóa phân hạng Grand Cru theo một hệ thống rõ ràng.
Dưới đây là những cột mốc quan trọng trong lịch sử phân loại Grand Cru tại các vùng rượu vang nổi tiếng của Pháp:
- 1855: Phân loại rượu vang Left Bank Bordeaux (Médoc, Sauternes & Barsac).
- 1861: Phân loại rượu vang vùng Burgundy.
- 1955: Phân loại rượu vang Right Bank Bordeaux (St. Émilion).
- 1950: Phân loại rượu Champagne.
- 1975: Phân loại rượu Alsace.
Sự Khác Biệt Giữa Bordeaux và Burgundy
+ Ở Bordeaux, phân hạng Grand Cru xếp hạng cho nhà máy rượu (Château) chứ không phải những vườn nho cụ thể nơi trồng nho. Điều này có nghĩa là một nhà máy rượu, khi mở rộng hoặc mua thêm vườn nho, những mảnh đất mới này sẽ tự động được sản xuất dưới phân hạng Grand Cru Classe, miễn là thuộc sỡ hữu của Chateau đó.
Tuy có những quy định nghiêm ngặt để đảm bảo chất lượng, hạn chế những vườn nho kém chất lượng nhận phân hạng Grand Cru, nhưng nhìn chung, nếu một nhà máy rượu sở hữu những khu vực đất đai tốt, tiềm lực tài chính mạnh và một nhà sản xuất rượu danh tiếng thì vẫn đạt được hoặc giữ vững phân hạng Grand Cru là điều hiển nhiên. Ngược lại, nếu một vườn nho được bán cho một nhà mây rượu khác chưa được phân hạng thì phân loại Grand Cru không được chuyển giao. Lý do là phân hạng này gắn liền với tên tuổi và lịch sử của nhà máy rượu, chứ không phải chỉ riêng chất lượng terrior.
Bordeaux có hai hệ thống phân loại Grand Cru riêng biệt:
- Left Bank: gồm các vùng Medoc, Sauternes & Barsac. Hệ thống này được thiết lập từ năm 1855 và gần như "bất di bất dịch", không có sự thay đổi hay bổ sung nào kể từ đó. Trường hợp ngoại lệ duy nhất xảy ra vào năm 1973, khi Chateau Mouton Rothschild được thăng hạng từ Grand Cru Classe hạng 2 lên hạng 1 - một sự kiện hiếm hoi trong lịch sử rượu vang Bordeaux.
- Right Bank: chủ yếu là St. Émilion, khác với vùng Left Bank, hệ thống phân hạng ở Right Bank mang tính linh hoạt và được xét phân loại lại sau mỗi 10 năm, đảm bảo những nhà rượu giữ vững hoặc cải thiện chất lượng mới có thể tiếp tục giữ danh hiệu Grand Cru Classe.
+ Ở Burgundy, phân loại Grand Cru tập trung hoàn toàn vào vườn nho (terroir) chứ không phải nhà máy rượu (Château) như ở Bordeaux. Grand Cru được xếp hạng cho những khu vực đất đai sở hữu điều kiện thổ nhưỡng và vi khí hậu đặc biệt, có khả năng sản xuất ra những chai rượu vang thượng hạng nhất của vùng.
Đặc điểm độc đáo ở Burgundy là hầu hết các vườn nho Grand Cru đều được chia thành nhiều thửa đất nhỏ và thuộc sở hữu của nhiều nhà sản xuất rượu khác nhau. Một ví dụ điển hình là Clos de Vougeot, vườn nho Grand Cru rộng khoảng 50 ha (125 mẫu Anh) nhưng lại được chia cho hơn 80 nhà sản xuất riêng biệt.
Điều này có thể dẫn đến sự nhầm lẫn khi chọn rượu vang, vì các chai rượu từ cùng một vườn nho thường có nhãn chai tương tự nhau. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ hơn, bạn sẽ nhận thấy những điểm khác biệt tinh tế giữa từng chai rượu, xuất phát từ phương pháp canh tác, thu hoạch và kỹ thuật vinification (sản xuất rượu) đặc trưng của mỗi nhà sản xuất. Chính những yếu tố này tạo nên sự đa dạng và hương vị riêng trong rượu vang Burgundy, ngay cả khi chúng đến từ cùng một vườn nho Grand Cru.
